Yazan: Veton Kasapolli (27.10.2003)

 Başkan Josip Broz Tito ile Kosova’da yaşayan Arnavutlar'ın yaşamları da değişti. Bu güçlü değişim hayatın her alanında kendini gösterdi. Özellikle 1960 sonrası eğitimle ve iş imkanlarıyla başlayan bu değişimle birlikte bir eşitlik ortamının geldiğini de söyleyebilirim. Arnavutlar ilk kez Yugoslavya’yı oluşturan diğer milletlerle eşit haklara sahip oldu. 

Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’ndan itibaren -ve daha sonra ilk Yugoslavya içinde- Arnavutlar temel insan haklarına bile sahip değillerdi. Ya da daha doğru bir ifadeyle “diğerlerinin” kolaylıkla girebildiği sosyal ortam, iş vb. alanlara Arnavutların da girmesine izin verilmiyordu. Tito ve rejimi bunların hepsini değiştirdi.

O dönemle ilgili belirtmem gereken ilk şey, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından parti, bölgesel liderlerle bir araya geldi ve eğitim üzerinde önemle durulması gerektiğini söyledi. Öncelikle, kadınlar 13 yaşından itibaren taktıkları başörtülerini çıkardılar. İmamları ve aileleri ikna ederek nüfusun büyük bir bölümünü okula göndermeyi başardılar. 

Kosovalı Arnavutlar, önce Yugoslavya’nın farklı bölgelerinde 1970’lerden itibaren de Priştine’de aldıkları eğitimlerle ülke genelinde eğitim alanında oldukça büyük başarılar elde etmeye başladılar.

Tito ve hükümeti bölgedeki fabrikalara yatırımlar yapmaya başladı. Pek çok Kosovalı eskiden yaptıkları gibi tarlalarda çalışmayı bırakıp, fabrikalarda ya da şehirdeki Partizan dükkanlarında çalışmaya başladı. Aynı zamanda bu çalışma sistemiyle işçiler de oldukça iyi bir sigorta sistemine sahip oldular.

1974’te Kosova’nın statüsünün değişip, Kosova’nın da (Vojvodina ile birlikte) Yugoslavya’nın tam bir parçası olarak kabul edilmesi politik olarak da olumlu bir gelişme idi. Bu tarihten önce Kosova (ve Vojvodina) Sırbistan’ın bir parçası olarak kabul ediliyordu.

1960’lardan sonra ve özellikle 1970’lerde durum böyleydi. Peki ama asıl tartışmalı dönemde, Tito’nun iktidara geldiği 1945’ten 70’lere kadar olan dönemde, Kosova’da neler yaşandı? Tito’nun yönetimi sırasında Türk Hükümeti ile özel bir antlaşma yapıldı. Buna göre Kosova’nın her bölgesinden 200 bin kadar Arnavut 1956-1958 yılları arasında Türkiye’ye göç etti. Ancak bu noktada ilginç bir bilgi vermekte yarar var: Yugoslavya’da eğer bir ailede 10’dan fazla çocuk varsa, ülkeden ciddi miktarda yardım alınıyordu. Üstelik onuncu çocuk başkanın manevi çocuğu oluyordu. Arnavutlar da ülkede oldukça fazla olan doğum oranlarıyla tanınır. Peki Arnavutlar niçin böylesine bir avantajı kullanmayıp yurtlarını bırakarak kitleler halinde Türkiye’ye göç etti? Yani, Tito’nun iktidara geldiği 1945’lerden 70’lere kadar olan dönemde Kosovalı Arnavutların neler yaşadığı, niye ülkelerini terk etmek zorunda kaldıkları, hala tartışmalı bir konu.

Peki ya bugünü, o dönemlerle karşılaştırırsak ortaya ne çıkar? Bu, karşılaştırması oldukça zor olan iki durum aslında. 1990’lardaki durum, savaş ve 1999’dan itibaren UNMIK (BM Kosova Misyonu) yönetimindeki “özgür olmayan” bir bölge söz konusu. Yani bir karşılaştırma şansı yok gibi. 

2008 yılındaki bağımsızlık ilanının tüm sıkıntıları unutturması dileğiyle

Çeviren:Ahmet Görmez 

Kaynak: http://ilef.ankara.edu.tr/akildefteri/yazi.php?yad=2569